ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΑΣΠΙΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ (Ε.ΠΟ.Κ.ΔΙ.)

Η κατοχύρωση του κοινωνικού κράτους και των κοινωνικών δικαιωμάτων στο συνταγματικό κείμενο επέφερε τομή στη συνταγματική μας ιστορία. Στον κλασσικό κατάλογο των ατομικών δικαιωμάτων που κατοχύρωναν εξ αρχής τα ελληνικά Συντάγματα προστέθηκε, για πρώτη φορά, με το Σύνταγμα του 1975, σειρά κοινωνικών δικαιωμάτων, όπως αυτά στην παιδεία, στην υγεία, στην κοινωνική ασφάλιση, στο περιβάλλον και στην εργασία. Δίχως αμφιβολία, αυτό ήταν δείγμα θεσμικής και ιδεολογικής αυτοπεποίθησης του μεταπολιτευτικού πολιτικού συστήματος. Αντανακλούσε ωστόσο και τις αναγκαιότητες της εποχής. Μετά τον πολιτικό διχασμό της μεταπολεμικής περιόδου και τη θεσμική περιπέτεια της δικτατορίας, το πολιτικό σύστημα αναζητούσε σημεία σύγκλισης και ισορροπίας, ως αναγκαίους όρους για μια νέα αρχή. Η ταυτόχρονη διασφάλιση, ως συνταγματικά αγαθά, του κράτους δικαίου και της κοινωνικής δικαιοσύνης αποτυπώνει την επιλογή αυτή της κυρίαρχης την εποχή εκείνη αντίληψης.

Στα χρόνια που μεσολάβησαν η τότε «άγουρη» και ανασφαλής ελληνική Δημοκρατία στερεώθηκε, παρά τις τεράστιες ελλείψεις, αντιφάσεις και πισωγυρίσματα που παρουσιάστηκαν σε ένα κοινωνικό σύστημα που βασιζόταν ακόμη σε εν πολλοίς ανώριμες ιδεολογικές αντιλήψεις. Παρά την ένταξη της χώρας στη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια και τις ευκαιρίες που αυτή δημιούργησε, η πολιτική και η οικονομία δεν προσέγγισαν επαρκώς τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Αποκορύφωμα των ελλειμμάτων αυτών ήταν η πρωτοφανής οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα τη δεκαετία του 2010, η οποία είχε ως συνέπεια την έξαρση του λαϊκισμού, την έξαρση της δημαγωγίας και την κυριαρχία των πολιτικών άκρων.

Κατά τη διάρκεια της θλιβερής αυτής δεκαετίας η χώρα μας κινδύνευσε όχι μόνον να απωλέσει τα όποια θεσμικά κεκτημένα που είχε πετύχει στη μεταπολίτευση, αλλά να απομακρυνθεί από τη φυσική κοιτίδα της, την Ευρώπη και τα δυτικά πρότυπα. Η μεγάλη αυτή περιπέτεια μας εφοδίασε όμως και με χρήσιμα συμπεράσματα, πάνω στα οποία η Ελλάδα επιχειρεί να επαναθεμελιώσει το θεσμικό, το οικονομικό και το πολιτικό της σύστημα. Έγινε μεταξύ των άλλων αντιληπτό ότι το κοινωνικό κράτος και τα κοινωνικά δικαιώματα δεν (πρέπει να) αποτελούν λαϊκίστικα συνθήματα εγκαταλελειμμένα σε δημαγωγικές πρακτικές, αλλά γνήσια εργαλεία συλλογικής ευημερίας και ασφάλειας. Για πρώτη ίσως φορά φάνηκε με καθαρό τρόπο ότι αναγκαία συνθήκη για τη στερέωση του κοινωνικού κράτους είναι η οικονομική ανάπτυξη, η ενδυνάμωση των δημοκρατικών θεσμών και ο ανυπόκριτος σεβασμός στην ατομική ελευθερία και στο κράτος δικαίου. Αποδείχθηκε με άλλα λόγια ότι κοινωνικό κράτος χωρίς φιλελεύθερο κράτος δεν μπορεί να νοηθεί, όπως και αντίστροφα, η βιωσιμότητα του φιλελεύθερου κράτους εξαρτάται από την επίτευξη ενός επιπέδου κοινωνικής δικαιοσύνης και κοινωνικής ειρήνης. Τα αγαθά αυτά είναι τόσο στενά συνυφασμένα μεταξύ τους που δεν μπορεί στη σύγχρονη εποχή παρά να νοηθούν ως ιδεολογική, πολιτική και, τελικά, θεσμική ενότητα.

 Η Ένωση για την Προάσπιση των Κοινωνικών Δικαιωμάτων (Ε.ΠΟ.Κ.ΔΙ.) δημιουργήθηκε από επιστήμονες του χώρου και ενεργούς πολίτες που έχουν κοινές ανησυχίες για τα ζητήματα αυτά. Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της η Ένωσή μας οργάνωσε δεκάδες επιστημονικές εκδηλώσεις, έλαβε θέση σε κρίσιμες στιγμές και ανέπτυξε ένα δυναμικό forum επιστημονικού και κοινωνικού διαλόγου μέσα από το διαδραστικό site: www.epkodi.gr. Μετά από μια σύντομη περίοδο περιορισμένης δράσης της, η Ένωση εισέρχεται σε μια νέα, πιο δυναμική, εποχή. Έχοντας επαρκέστερη επίγνωση της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας μετά την πρόσφατη περιπέτεια της χώρας και επιθυμώντας διακαώς να συμβάλει σε ένα γόνιμο και δημιουργικό επιστημονικό διάλογο που θα αποτελεί ανάχωμα σε νέους λαϊκισμούς και σε νέες δημαγωγίες και ακρότητες, θα επιχειρήσει να εντείνει τη δράση της σε όλους τους τομείς, ενημερώνοντας τα μέλη και τους φίλους της αλλά και καλλιεργώντας την επιστημονική σκέψη. Η ενασχόλησή της θα διευρυνθεί με όλο το φάσμα των κοινωνικών δικαιωμάτων, επεκτεινόμενη, εκτός από τους τομείς της κοινωνικής ασφάλισης και της πρόνοιας, στην υγεία, το περιβάλλον, την παιδεία και την οικογένεια. Στο επίκεντρο του διαλόγου θα τεθούν στο αμέσως προσεχές χρονικό διάστημα τα μείζονα διακυβεύματα της εποχής, όπως είναι ιδίως η δημογραφική γήρανση, η κλιματική αλλαγή και η μετανάστευση.

Στο πλαίσιο αυτό, καλούμε τους επιστήμονες και τους κοινωνικούς φορείς του χώρου, αλλά και κάθε ενεργό πολίτη να συμμετέχει στην προσπάθεια αυτή. Οι ημερίδες, τα συνέδρια και κυρίως το ηλεκτρονικό forum διαλόγου θα είναι τα βασικά εργαλεία της νέας αυτής εκκίνησής μας.

Αθήνα, 4 Μαρτίου 2024