Συνταξιοδοτικά αποθεματικά κεφάλαια στα πλαίσια των διανεμητικών συστημάτων: συνιστούν μια απάντηση στα αδιέξοδα των ασφαλιστικών συστημάτων;

Κουλικούρδη Παναγιώτα
Υπάλληλος Γ.Γ.Κ.Α.- απόφοιτος Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης

«…ένα Κεφάλαιο Συνταξιοδοτικών Αποθεματικών δε μπορεί να αποτελέσει αφ’ εαυτού λύση για τον γόρδιο δεσμό του ασφαλιστικού στην Ελλάδα. Ωστόσο, είναι σίγουρο ότι η αποτελεσματική λειτουργία του μπορεί να συμβάλει θετικά στην αντιμετώπιση του ζητήματος, με δύο, όμως σημαντικές παρατηρήσεις: Αφενός, για την εισαγωγή ενός Κεφαλαίου Αποθεματικών απαιτούνται πολυεπίπεδες και καλά συντονισμένες δράσεις προγραμματισμένες επί τη βάσει αξιόπιστων αναλογιστικών μελετών και κατόπιν κοινωνικού διαλόγου. Αφετέρου δε …    Γενικότερο Πλαίσιο Μεγάλη ανησυχία έχουν γεννήσει τις τελευταίες δεκαετίες οι εκτιμήσεις ως προς τις δημογραφικές τάσεις που διαγράφονται σε όλες τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ο συνολικός πληθυσμός της ΕΕ των 25 θα μειωθεί ελαφρώς, αλλά θα γίνει πολύ πιο ηλικιωμένος ως αποτέλεσμα σημαντικών οικονομικών, κοινωνικών και ιατρικών επιτευγμάτων που προσφέρουν στους Ευρωπαίους τη δυνατότητα να ζουν περισσότερα χρόνια με πρωτόγνωρη άνεση και ασφάλεια. Σε οικονομικό επίπεδο, η κύρια αλλαγή αφορά τον ενεργό πληθυσμό (άτομα ηλικίας από 15 έως 64 ετών), ο οποίος θα μειωθεί κατά 48 εκατομμύρια άτομα έως το 2050. Το ποσοστό εξάρτησης (ο αριθμός δηλαδή των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω σε σχέση με τα άτομα ηλικίας από 15 έως 64 ετών) αναμένεται να διπλασιαστεί και να φτάσει στο 51% έως το 2050, πράγμα που σημαίνει ότι στην ΕΕ σε κάθε πολίτη ηλικίας 65 ετών και άνω θα αντιστοιχούν μόνο δύο οικονομικώς ενεργά άτομα έναντι τεσσάρων που ισχύει σήμεραi. Παρά τη μέριμνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τόνωση της απασχόλησης μέσω προώθησης ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης και μέτρων για την αύξηση της απασχολησιμότητας ειδικά πληθυσμιακών ομάδων, όπως οι νέοι και οι γυναίκες, ως αντίδοτο στον ισχυρό αντίκτυπο της γήρανσης του πληθυσμού στην οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση, οι προβλέψεις σχετικά με τα ποσοστά ανεργίας παραμένουν δυσοίωνες ενόψει και της πρόσφατης οικονομικής κρίσης. Υπολογίζεται ότι το ποσοστό ανεργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση προοδευτικά αυξάνεται αγγίζοντας το 7.9% τον Μάρτιο του 2009, ενώ μέχρι 3,5 εκατομμύρια πολίτες -ιδιαίτερα νέοι- της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να χάσουν τη δουλειά τους μέσα στο 2009 εξαιτίας της οικονομικής κρίσης.ii Οι προαναφερόμενες εξελίξεις επιφέρουν σημαντικές επιπτώσεις στα αναδιανεμητικά (pay-as-you-go) συνταξιοδοτικά συστήματα των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεδομένου ότι όλο και μικρότερος αριθμός εργαζομένων αναλαμβάνει το βάρος να χρηματοδοτήσει τις συντάξεις των ηλικιωμένων ατόμων. Οι δαπάνες για τις συντάξεις παρουσιάζουν μεγάλες αυξήσεις, ωστόσο τα περιθώρια συμβολής του κράτους είναι στενά, δεδομένης της πίεσης που ασκείται στα δημοσιονομικά των κρατών από το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Ιδιαίτερα χώρες που αντιμετωπίζουν διαχρονικά προβλήματα ανεργίας, υψηλού δημοσίου χρέους και ήδη επιβαρυμένων οικονομικά ασφαλιστικών ταμείων, χρειάζεται αυτές τις κρίσιμες στιγμές να επιταχύνουν τους ρυθμούς τους προς την κατεύθυνση εξυγίανσης και εξορθολογισμού του συνταξιοδοτικού τους συστήματος. Οι σχεδιαστές πολιτικών επιχειρούν να μεταρρυθμίσουν τα συνταξιοδοτικά συστήματα των κρατών τους έτσι ώστε να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα και να συνεχίσουν να παρέχουν επαρκείς και βιώσιμες συντάξεις. Πέραν των παραμετρικών αλλαγών που πολλά κράτη έχουν πραγματοποιήσει, όπως η αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης, η παράταση του εργασιακού βίου, η μείωση των παροχών κλπ. καταγράφεται μια τάση εισαγωγής κεφαλαιοποιητικών στοιχείων στα αναδιανεμητικά συστήματα συνταξιοδότησης. Ειδικότερα, πρώτον, παρατηρείται μια μετατόπιση από τα συστήματα καθορισμένων παροχών σε συστήματα καθορισμένων εισφορών, κυρίως λόγω της ελλιπούς χρηματοδότησης και του υψηλού διοικητικού κόστους των πρώτων. Δεύτερον, εισάγονται κεφαλαιοποιητικά σχήματα συνταξιοδότησης, τα οποία διακρίνονται για τον υψηλό βαθμό αντοχής στις δημογραφικές μεταβολές και συνιστούν λύση στην ενθάρρυνση της παράτασης εργασιακού βίου με κίνητρο την επιδίωξη επίτευξης μεγαλύτερων αποδόσεωνiii. Η κίνηση αυτή υπαγορεύεται από την ανάγκη αντιστάθμισης στην μείωση των δημόσιων συνταξιοδοτικών παροχών προδιαγράφοντας την διαμόρφωση μιας πιο εξισορροπημένης δομής του συνταξιοδοτικού εισοδήματος μεταξύ δημόσιων και κεφαλαιοποιητικών πυλώνων στο μέλλον. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι, χώρες όπως η Φινλανδία και η Δανία εισήγαγαν κεφαλαιοποιητικά στοιχεία και στον 1ο πυλώνα, ενώ στην Νορβηγία και την Αυστρία εισήχθησαν πρόσφατα (2006 και 2005 αντίστοιχα) κεφαλαιοποιητικά ταμεία 2ου πυλώνα με υποχρεωτικό χαρακτήραiv. Τέλος, μια ακόμη εναλλακτική συνιστούν τα συνταξιοδοτικά αποθεματικά κεφάλαια (public pension reserve funds), τα οποία δεν παρουσιάζονται για πρώτη φορά, καθώς αρκετά κράτη μέλη είχαν προ δεκαετιών ιδρύσει. Τι είναι, όμως αυτά τα κεφάλαια; Τι σκοπούς εξυπηρετούν και ποιες προοπτικές διαγράφονται στο μέλλον για τα κεφάλαια αποθεματικών; 1. Κεφάλαια αποθεματικών: ορισμός, διακρίσεις και γνωρίσματα Τα κεφάλαια αυτά εμφανίζονται με δυο μορφές: α) τα κεφάλαια εθνικού πλούτου (Sovereign Wealth Funds) και β) τα κεφάλαια συνταξιοδοτικών αποθεματικών (Pension Reserve Funds). Σημειώνεται ότι δεν υφίσταται ενιαίος και κοινά αποδεκτός ορισμός των Κεφαλαίων αυτών. Στον παρόν κείμενο ακολουθείται η προσέγγιση του ΟΟΣΑv, ο οποίος έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον να μελετήσει τα Κεφάλαια αυτά οργανώνοντας μάλιστα σχετικό ερευνητικό σεμινάριο κατά την διάρκεια της 18ης Συνόδου της Ομάδας Εργασίας για τις Ιδιωτικές Συντάξεις (Working Party on Private Pensions) που πραγματοποιήθηκε στις 3-5 Δεκεμβρίου του 2007. Αναλυτικότερα, τα πρώτα αποτελούν επενδυτικά κεφάλαια, τα οποία ανήκουν στο Κράτος και τα οποία διαχειρίζονται άμεσα ή έμμεσα οι κυβερνήσεις προκειμένου να επιτύχουν κάποιους ευρύτατους εθνικούς σκοπούς. Μεταξύ αυτών των σκοπών συγκαταλέγονται η διασπορά των κεφαλαίων, η καλύτερη απόδοση των αποθεματικών, η προώθηση της βιομηχανίας, η κάλυψη των μελλοντικών αναγκών, όταν θα έχουν στερέψει οι εθνικοί πόροι, η προώθηση στρατηγικών και πολιτικών στόχων και η παροχή συντάξεων στο μέλλον. Στις πλείστες των περιπτώσεων, τα Κεφάλαια Εθνικού Πλούτου ιδρύονται για να λειτουργήσουν ως ασπίδα της εγχώριας οικονομίας από διακυμάνσεις στις τιμές αγαθών, όπως το πετρέλαιο. Η χρηματοδότησή τους ποικίλλει από κράτος σε κράτος. Πηγές χρηματοδότησης μπορεί να είναι τα αποθεματικά ξένου συναλλάγματος, η πώληση παραγωγικών πόρων περιορισμένης επάρκειας, όπως το πετρέλαιο, και η γενική φορολογία. Για παράδειγμα, η Νορβηγία, που διαθέτει το μεγαλύτερο αποθεματικό κεφάλαιο στην Ευρώπη(στοιχεία 2007), το χρηματοδοτεί από τα έσοδα πετρελαίου και φυσικού αερίουvi. Μια πιο εξειδικευμένη μορφή των μελετώμενων κεφαλαίων αποτελούν αυτά των συνταξιοδοτικών αποθεματικών (Pension Reserve Funds), με συγκεκριμένο σκοπό να συνδράμουν στην κάλυψη των μελλοντικών υποχρεώσεων των δημόσιων αναδιανεμητικών συνταξιοδοτικών συστημάτωνvii. Ως προς την χρηματοδότηση, στην Ιρλανδία, η κυβέρνηση οφείλει να επενδύει το 1% του ΑΕΠ κάθε έτος στο συνταξιοδοτικό κεφάλαιο, ενώ στη Γαλλία η χρηματοδότηση γίνεται από έσοδα από αποκρατικοποιήσεις και από συγκεκριμένους κοινωνικούς πόρους. Αυτά με την σειρά τους διακρίνονται σε δύο υποκατηγορίες με κριτήριο τον φορέα ίδρυσής τους, δηλαδή τις κυβερνήσεις ή τους φορείς κοινωνικής ασφάλειας: α) τα Κεφάλαια Αποθεματικών Κοινωνικής Ασφάλειας (Social Security/Public Pension Reserve Funds) και β) τα Κεφάλαια Αποθεματικών Εθνικής Σύνταξηςviii (Sovereign Pension Reserve Funds). Τα Κεφάλαια Αποθεματικών Κοινωνικής Ασφάλειας ιδρύονται ώστε να αποτελούν μέρος του συνολικού συστήματος κοινωνικής ασφάλειας. Η χρηματοδότηση αυτών των επενδυτικών κεφαλαίων προέρχεται κυρίως από πλεονάσματα των εισφορών των εργαζομένων ή/και των εργοδοτών και πρόσθετες κρατικές εισφορές. Τη διαχείρισή τους αναλαμβάνουν οι ίδιοι οι φορείς κοινωνικής ασφάλειας ή μια ανεξάρτητη εταιρεία διαχείρισης κεφαλαίων, η οποία είναι συνήθως δημοσίου δικαίου. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται τα Κεφάλαια της Δανίας (Denmark’s Social Security Fund), της Ιαπωνίας (Japan’s Government Pension Investment Fund) και των Η.Π.Α. (U.S.A. Social Security Trust Fund). Τα Κεφάλαια Αποθεματικών Εθνικής Σύνταξης, από την άλλη πλευρά, ανήκουν απευθείας στο Κράτος και ιδρύονται από αυτό. Η χρηματοδότηση αυτών των επενδυτικών κεφαλαίων προέρχεται κυρίως από οικονομικές ενισχύσεις απευθείας από τον κρατικό προϋπολογισμό. Τα κεφάλαια αυτά –σε αντίθεση με τα πρώτα- κατά κανόνα δεν ενεργοποιούνται παρά στο μέλλον (συνήθως έπειτα από δεκαετίες), εφόσον στοχεύουν αποκλειστικά στην κάλυψη ελλειμμάτων του συστήματος κοινωνικής προστασίας σε βάθος χρόνου. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το Κεφάλαιο της Ιρλανδίας αναμένεται να ενεργοποιήσει πληρωμές από το 2025 κι έπειτα, ενώ της Γαλλίας από το 2020. Προκειμένου να διαφυλαχθεί ότι το Κεφάλαιο Αποθεματικών Κοινωνικής Ασφάλειας δεν θα διοχετευθεί για την κάλυψη άλλων υπηρεσιών που παρέχονται από το σύστημα κοινωνικής ασφάλειας, όπως υγεία, οικογενειακά επιδόματα κλπ, πρέπει να προβλέπεται νομοθετικά σαφής διαχωρισμός του από τα υπόλοιπα στοιχεία του ενεργητικού του (‘ring-fencing’). Η δικαιολογητική βάση έγκειται στο ότι η ανάμιξη του Κεφαλαίου με τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία (assets) του συστήματος κοινωνικής ασφάλειας θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταχρήσεις μέσω της κάλυψης ελλειμμάτων μη συνταξιοδοτικών κλάδων και θα αλλοίωνε τον χαρακτήρα και την αποστολή τους. Ο ανάλογος περιορισμός προβλέπεται ρητά στην νομοθεσία Κρατών -όπου δηλώνεται ότι το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων του Κεφαλαίου Αποθεματικών πρέπει να χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την πληρωμή συντάξεων- όπως ο Καναδάςix. Παρότι τα Κεφάλαια Αποθεματικών Εθνικής Σύνταξης μπορούν να θεωρηθούν ως μια μορφή Κεφαλαίων Εθνικού Πλούτου, με συγκεκριμένη αποστολή την χρηματοδότηση των μελλοντικών δαπανών των δημόσιων συντάξεων, οφείλουμε να είμαστε επιφυλακτικοί στον χαρακτηρισμό όλων των Κεφαλαίων Αποθεματικών Κοινωνικής Ασφάλειας ως Κεφαλαίων Εθνικού Πλούτου. Έτσι, αν και η πλειοψηφία των προαναφερόμενων κεφαλαίων εμπίπτει στον δημόσιο τομέα, καταγράφονται και εξαιρέσεις, όπως του Καναδικού Κεφαλαίου (Canada Pension Plan Reserve Fund), το οποίο διατηρεί την ανεξαρτησία του από την Κυβέρνηση δεδομένου ότι στηρίζεται αποκλειστικά σε υποχρεωτικές συνταξιοδοτικές εισφορές και αποδόσεις επενδύσεων των αποθεματικών, και δεν παρέχεται οικονομική εγγύηση από την Κυβέρνηση. Κατ’ αυτήν την έννοια, αμφισβητείται ο χαρακτήρας τους ως Κεφαλαίου Εθνικού Πλούτου.

Πίνακας 1: Κύριες διαφορές των δύο μορφών Κεφαλαίων Αποθεματικών

  2. Ζητήματα διοίκησης των Κεφαλαίων Αποθεματικών Η διασφάλιση της χρηστής διοίκησης των Κεφαλαίων Εθνικών και Συνταξιοδοτικών Αποθεματικών κρίνεται ως αναγκαία προϋπόθεση για την επίτευξη της αποστολής τους, ειδικότερα όσον αφορά στην χρηματοδότηση του συστήματος δημοσίων συντάξεων. Η επιλογή κατάλληλων επενδυτικών σχεδίων θα καθορίσει τα επίπεδα των αποδόσεων, ενώ σημαντικό στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί είναι η εξασφάλιση επαρκούς ανεξαρτησίας από πολιτικές παρεμβάσειςi. Η διοίκηση των Κεφαλαίων Εθνικών και Συνταξιοδοτικών Αποθεματικών χαρακτηρίζεται από ομοιότηταii με αυτή των Ταμείων Συμπληρωματικής Ασφάλισης (pension fundsiii). Με αυτό ως δεδομένο έχουν εφαρμογή σ’ αυτό το πεδίο γενικοί κανόνες και κατευθυντήριες αρχές που έχουν διαμορφωθεί από τον ΟΟΣΑ και αφορούν στα ταμεία αυτάiv. Τα Κεφάλαια Εθνικών και Συνταξιοδοτικών Αποθεματικών διοικούνται από Διοικητικά Συμβούλια, τα οποία αποτελούν το κεντρικό όργανο λήψης στρατηγικών αποφάσεων, μπορούν να είναι είτε ένα υπουργείο, είτε το συμβούλιο ενός φορέα κοινωνικής ασφάλειας είτε ένας φορέας που καθιερώθηκε ειδικά για τον σκοπό της επένδυσης των κεφαλαίων. Το Διοικητικό Συμβούλιο εγκρίνει την επενδυτική πολιτική, εποπτεύει το προσωπικό και είναι υπεύθυνο για την υλοποίηση της αποστολής του Κεφαλαίου. Μπορεί να επικουρείται από ένα Συμβούλιο Επενδύσεων, που παρέχει συμβουλές σχετικά με την επενδυτική στρατηγική και ένα Εκτελεστικό Συμβούλιο επιφορτισμένο κυρίως με την διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων. Το Διοικητικό Συμβούλιο ακόμα και στην περίπτωση εξωτερικής ανάθεσης (out-sourcing) των επενδυτικών και εκτελεστικών αρμοδιοτήτων, διατηρεί πάντα την τελική ευθύνη. Μάλιστα θεωρείται ότι είναι προτιμητέο να αναζητά εξωτερικούς συνεργάτες σε περίπτωση που έχει ελλιπείς γνώσεις πάνω σε ένα αντικείμενο. Μεγάλης σημασίας είναι η ύπαρξη και λειτουργία μηχανισμών εσωτερικού και εξωτερικού ελέγχου (ανεξάρτητος ελεγκτής με καθήκον την διενέργεια ετήσιου ελέγχου). Σε κάθε περίπτωση, τα μέλη του πρέπει να επιλέγονται με διαφανείς διαδικασίες και να διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις, προσόντα και εμπειρία ώστε να ασκούν με αποτελεσματικότητα τα καθήκοντά τους, ενώ σημαντική είναι η υποχρέωση λογοδοσίας προς τους δικαιούχους του Κεφαλαίου. Ως προς την ακολουθούμενη πολιτική αμοιβών των μελών των Διοικητικών Συμβουλίων παρατηρούνται διαφοροποιήσεις. Χαρακτηριστικά, τα μέλη του Δ.Σ. στο Γαλλικό Αποθεματικό Κεφάλαιο υπηρετούν σε εθελοντική βάση, ενώ στο Σουηδικό αμείβονται ανάλογα με τις κυβερνητικές πολιτικές. Η ύπαρξη ενός Κώδικα Συμπεριφοράς εντάσσεται στις ακολουθούμενες από τα κράτη καλές πρακτικές (best practices), βασιζόμενος στο καθήκον επιμέλειας και πίστης. Παρόλα’ αυτά, δεν είναι υποχρεωτικός, καθώς σε κάποια Κεφάλαια οι συγκρούσεις συμφερόντων επιλύονται με άλλους τρόπους, όπως π.χ. στην ιδρυτική πράξη του Κεφαλαίου (περίπτωση Σουηδίας). Ωστόσο, το ζήτημα της διοίκησης των Κεφαλαίων αυτών δεν επιλύεται με απλή και ακριβή μεταφορά των αρχών που ισχύουν στα ταμεία συμπληρωματικής ασφάλισης, καθότι τα πρώτα διακρίνονται από μοναδικά χαρακτηριστικά που δεν απαντώνται στα pension funds. Μεταξύ αυτών κεντρική θέση κατέχει ο κίνδυνος πολιτικής επιρροής που διατρέχουν τα Κεφάλαια και η απουσία συνθηκών άμιλλας με άλλα αντίστοιχα Κεφάλαια, που λειτουργεί εξισορροπητικά και ελεγκτικά (checks and balances). Επιπλέον, οι τελικοί δικαιούχοι των Κεφαλαίων, δηλαδή ο γενικός πληθυσμός μιας χώρας, σε αντίθεση με τα μέλη και τους δικαιούχους των pension funds, δεν έχουν δικαίωμα κυριότητας ή επικαρπίας επί των επενδυτικών αυτών κεφαλαίων. Στα μεν Κεφάλαια Αποθεματικών Εθνικής Σύνταξης η κυριότητα και επικαρπία ανήκει στο ίδιο το κράτος, ενώ στα Κεφάλαια Αποθεματικών Κοινωνικής Ασφάλειας ανήκει στο σύστημα κοινωνικής ασφάλειας. Ως εκ τούτου, απαιτείται προσεκτικά μελετημένη προσαρμογή στις ιδιαιτερότητες των Κεφαλαίων. Στο σημείο αυτό χρήσιμη μπορεί να αποδειχθεί η εμπειρία χωρών που αξιοποιούν το θεσμό των αποθεματικών Κεφαλαίων εδώ και χρόνια, όπως η Νορβηγία και ο Καναδάς. 2. Επενδυτική πολιτική των Κεφαλαίων Αποθεματικών Δεδομένου ότι τα Κεφάλαια Αποθεματικών συνιστούν επενδυτικά κεφάλαια, η επενδυτική πολιτική είναι καθοριστική για την ίδια τους την ύπαρξη και βιωσιμότητά τους. Μια συνετή, ορθή επενδυτική πολιτική που βασίζεται στην βαθιά γνώση του χρηματοπιστωτικού τομέα και λαμβάνει υπόψη τις συγκυρίες που παρουσιάζονται για την διαμόρφωση των ακολουθητέων επιλογών μπορεί να επιτύχει αύξηση των αναμενόμενων αποδόσεων ή αντίστοιχα να λειτουργήσει προστατευτικά και να αποτρέψει δραματικές απώλειες. Άλλωστε, εφόσον σκοπός των Κεφαλαίων Συνταξιοδοτικών Αποθεματικών -ειδικότερα- είναι να καλύψουν μελλοντικά ελλείμματα του συνταξιοδοτικού συστήματος, οφείλουν να ανταποκριθούν με επιτυχία στην κάλυψη των υποχρεώσεων που υπολογίζεται βάσει αναλογιστικών μελετών ότι θα προκύψουν. Για τους παραπάνω λόγους, τα περισσότερα Κεφάλαια Αποθεματικών απαιτούν έναν συγκεκριμένο, μετρήσιμο επενδυτικό στόχο, που έχει προκύψει από λεπτομερείς αναλογιστικές μελέτες και συνήθως καθορίζεται ως ένα ποσοστό απόδοσης που πρέπει να επιτευχθεί εντός σαφώς ορισμένου χρονικού ορίζοντα. Ωστόσο, καταγράφονται και πιο αόριστα διατυπωμένοι στόχοι, όπως στα Σουηδικά Κεφάλαια (Swedish AP Funds), όπου απαιτείται σύμφωνα με τον ιδρυτικό τους Νόμο η διαχείριση τους με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτευχθεί η μεγαλύτερη δυνατή απόδοση των επενδύσεων, αρκεί το συνολικό επίπεδο ρίσκου να διατηρείται χαμηλό.v Τίθενται επίσης περιορισμοί και ως προς την κατανομή των περιουσιακών στοιχείων (asset allocation). Χαρακτηριστικά, το Βελγικό Κεφάλαιο Γήρανσης (Belgian Ageing Fund) επιτρέπεται να επενδύει μόνο σε βελγικά κρατικά ομόλογα που έχουν εκδοθεί ειδικά γι’ αυτόν τον σκοπό, ενώ κράτη όπως η Νορβηγία και η Γαλλία υιοθετούν πιο εκλεπτυσμένες στρατηγικές επένδυσηςvi με έμφαση στην διαφοροποίηση, ώστε να αποφεύγεται η υπέρμετρη εξάρτηση από ένα επενδυτικό στοιχείοvii. Σε γενικές γραμμές, οι επενδύσεις των Κεφαλαίων Αποθεματικών κατευθύνονται προς τα επενδυτικά μέσα των μετοχών και των ομολογιών. Σύμφωνα με στοιχεία του 2007, ενδεικτικά αναφέρεται ότι η Ιρλανδία επένδυσε το 72,3% του ενεργητικού της σε μετοχές έναντι 16,7% σε ομόλογα, ενώ η Ιαπωνία παρουσίασε τα αντίστροφα δεδομένα (37,3% σε μετοχές και 62,7% σε ομόλογα), η δε Ισπανία και οι Η.Π.Α. επέλεξαν να επενδύσουν το 100% του ενεργητικού τους σε ομόλογαviii. Ιδιαίτερα αυξημένο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις (socially responsible investing)ix. Τα Κεφάλαια Αποθεματικών ενισχύουν την σύγχρονη αυτή τάση, η οποία χαρακτηρίζεται από την θέσπιση δέσμης ηθικών αρχών που διέπει την λειτουργία τους. Στόχος είναι η μεγιστοποίηση των αποδόσεων με παράλληλη επιδίωξη του κοινωνικού καλού. Συγκεκριμένα, τίθενται κριτήρια πέρα από τα αμιγώς οικονομικά, σύμφωνα με τα οποία κάποια επενδυτικά σχέδια που σχετίζονται με κοινωνικά θέματα, όπως τα δικαιώματα των παιδιών ή η προστασία του περιβάλλοντος, προτάσσονται έναντι άλλων.x Ενδεικτικά αναφέρεται η περίπτωση του Γαλλικού Αποθεματικού Κεφαλαίου, στου οποίου τον ιδρυτικό Νόμο υπογραμμίζεται ότι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κοινωνικές περιβαλλοντικές και ηθικές παράμετροι, ενώ ένα μέρος του Κεφαλαίου αυτού επενδύεται σύμφωνα με κοινωνικά υπεύθυνα αρχέςxi. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέδειξε έντονο ενδιαφέρον σχετικά με τα Κεφάλαια Εθνικού Πλούτου ως επενδυτές, δημοσιεύοντας μάλιστα πρόσφατα Ανακοίνωση με τίτλο: Μια κοινή ευρωπαϊκή προσέγγιση για τα Κεφάλαια Εθνικού Πλούτουxii. Αφού σημειώνει την ραγδαία ανάπτυξή τους στη διεθνή χρηματοπιστωτική σκηνή και τον ρόλο τους ως σταθεροποιητικής δύναμης στην αγορά μέσω της ενδυνάμωσης του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος, τονίζει ότι η συσώρρευση αποθεμάτων προς επένδυση μέσω των Κεφαλαίων αυτών δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως αυτοσκοπός. Λόγω των ανησυχιών που εγείρονται από την εξάπλωση αυτού του θεσμού (πχ. επιδίωξη στρατηγικού ελέγχου μέσω αυτών κλπ), αλλά και της αδήριτης ανάγκης για ανοικτή και χωρίς διακρίσεις λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, η Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί μια σειρά αρχών που αφορούν σε μια ενιαία αντιμετώπιση των Κεφαλαίων Εθνικού Πλούτου ως επενδυτών. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται η διαφάνεια και αναλογικότητα καθώς και η δέσμευση σε ένα ανοικτό επενδυτικό περιβάλλον χωρίς προστατευτισμούς. 3. Το μέγεθος της αγοράς Κεφαλαίων Αποθεματικών Η αγορά Κεφαλαίων Αποθεματικών αναπτύσσεται με γοργό ρυθμό την τελευταία δεκαετία. Σε αρκετά κράτη, τα εν λόγω Κεφάλαια αποτελούν σημαντικό συστατικό του συνολικού συστήματος συνταξιοδοτικού εισοδήματος. Όπως προαναφέρθηκε, οι συνέπειες της δημογραφικής γήρανσης, που άρχισαν να εγείρουν τεράστια ανησυχία τα τελευταία χρόνια πυροδότησαν σειρά μεταρρυθμιστικών προσπαθειών για εξυγίανση του δημόσιου αναδιανεμητικού συνταξιοδοτικού συστήματος, γεγονός που δικαιολογεί την εκρηκτική πορεία των Αποθεματικών Κεφαλαίων κατά τη χρονική αυτή συγκυρίαxiii. Ειδικότερα, κατά την περίοδο 2001-2005, τα Κεφάλαια Συνταξιοδοτικών Αποθεματικών παρουσίαζαν μια σταθερή, αλλά κυμαινόμενη σε χαμηλά επίπεδα ανάπτυξη.xiv Μελετώντας την ευρύτερη περίοδο 2001-2007 διαπιστώνει κανείς ότι τα Κεφάλαια Αποθεματικών Δημόσιας Σύνταξης συνέχισαν την σταθερά ανοδική τροχιά που ήδη διέγραφαν. Στο τέλος του 2007 το σύνολο του ενεργητικού των Κεφαλαίων μεταξύ χωρών του ΟΟΣΑ ισοδυναμούσε με 4,3 τρισεκατομμύρια δολάρια, σε σύγκριση με τα 2,6 τρισεκατομμύρια το 2001!xv Σύμφωνα με στοιχεία του 2008xvi που απεικονίζονται στον πίνακα που ακολουθεί, με μέτρο σύγκρισης το ενεργητικό τους, τα μεγαλύτερα Κεφάλαια Συνταξιοδοτικών Αποθεματικών είναι της Ιαπωνίας, της Κορέας, της Κίνα, δηλαδή η Ασία κρατάει δυναμικά τα σκήπτρα. Ακολουθεί η Σουηδία, ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Γαλλία. Ωστόσο, προκειμένου να εξαχθούν ορθά συμπεράσματα οφείλουμε να λάβουμε υπόψη και την διάρκεια ζωής των Κεφαλαίων ανά χώρα. Έτσι, το Μελλοντικό Κεφάλαιο Αποθεματικών της Αυστραλίας (Australia’s Future Fund) ιδρύθηκε το 2006 και το ενεργητικό του αντιστοιχούσε σε 13,6 δις δολάρια, ενώ τον Φεβρουάριο του 2008 σημείωσε τεράστια αύξηση αγγίζοντας τα 49,1 δις δολάρια! Το Κεφάλαιο Εθνικής Κινεζικής Κοινωνικής Ασφάλειας (China’s National Social Security Fund) ιδρύθηκε το 2001 όπως επίσης και της Νέας Ζηλανδίας (New Zealand’s Superannuation Fund). Ενεργητικό των Κεφαλαίων Συνταξιοδοτικών Αποθεματικών ανά χώρα (σε δολάρια Η.Π.Α.). Πηγή: Adrian Blundell-Wignall, Yu-Wei Hu and Juan Yermo, Sovereign Wealth and Pension Fund Issues, Financial Market Trends, OECD 2008   Η σημασία των Κεφαλαίων αυτών στην βιωσιμότητα των δημόσιων συνταξιοδοτικών παροχών μπορεί να μετρηθεί αν συγκρίνουμε το σύνολο του ενεργητικού των Κεφάλαια Αποθεματικών Κοινωνικής Ασφάλειας ή Δημοσίων Συντάξεων (Public Pension Reserve Funds ή αλλιώς Social Security Reserve Funds) με την ετήσια αξία των δημόσιων συνταξιοδοτικών παροχών. Εντυπωσιακή είναι η περίπτωση της Κορέας. Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει ότι το 2007 το ενεργητικό των Αποθεματικών αυτών Κεφαλαίων στην Κορέα μπορούσαν να καλύψουν πάνω από 66 φορές τις ετήσιες δαπάνες της χώρας για δημόσιες συντάξεις. Ωστόσο, αυτή η υψηλότατη αναλογία δεν είναι ενδεικτική, δεδομένου ότι το δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα της Κορέας είναι πολύ πρόσφατο και δεν είναι ακόμα ιδιαίτερα επιβαρυμένο, ενώ η αναλογία αναμένεται να πέσει, όπως συνέβη και στα υπόλοιπα κράτη, των οποίων τα αντίστοιχα συστήματα είναι παλαιότερα. Αναλογία ενεργητικού Κεφαλαίων Αποθεματικών Δημόσιας Σύνταξης και δαπανών δημοσίων συντάξεων για επιλεγμένα κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ (2006). Πηγή: OECD, Pension Market in Focus, Issue 5, December 2008, σελ. 16   Για την εξαγωγή ακόμη πιο αντικειμενικών συμπερασμάτων, οφείλουμε να εισάγουμε έναν επιπλέον παράγοντα, που είναι η εθνική οικονομία (ΑΕΠ), και να τον συσχετίσουμε με το συνολικό ενεργητικό των Κεφαλαίων. Με βάση και αυτήν την παράμετρο, το μεγαλύτερο σύστημα εμφανίζεται να έχει η Σουηδία με 31,6% του ΑΕΠ της, ενώ η Κίνα που βρισκόταν στις πρώτες θέσεις του προηγούμενου πίνακα  συγκεντρώνει ένα μικρό ποσοστό της τάξης του1,4%. Στατιστικά στοιχεία επιλεγμένων Κεφαλαίων Συνταξιοδοτικών Αποθεματικών ανά χώρα. Στην α΄ στήλη αναγράφεται το ενεργητικό του Κεφαλαίου σε δολάρια ΗΠΑ, ενώ στην γ΄ στήλη αναγράφεται το ενεργητικό του Κεφαλαίου ως ποσοστό επί τοις εκατό του ΑΕΠ. Πηγή: Adrian Blundell-Wignall, Yu-Wei Hu and Juan Yermo, Sovereign Wealth and Pension Fund Issues, Financial Market Trends, OECD 2008   4. Μελλοντικές τάσεις Η διαγραφόμενη τάση για το μέλλον είναι να αυξηθεί ο αριθμός των Κεφαλαίων αυτών, δεδομένων των πιέσεων που δέχονται τα δημοσιονομικά των Κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και των υπολοίπων κρατών σε παγκόσμια κλίμακα εξαιτίας της χρηματοπιστωτικής κρίσης που εξαπλώνεται αλυσιδωτά λόγω της παγκοσμιοποίησης. Παράλληλα, οι δυσοίωνες προβλέψεις για την πορεία των συνταξιοδοτικών συστημάτων που λειτουργούν σε αναδιανεμητική βάση έχουν οδηγήσει σε μια αύξηση των Κεφαλαίων αυτών μετά το 2000 (η Κίνα και η Ν. Ζηλανδία ίδρυσαν το 2001, η Αυστραλία το 2006, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις τα νεοϊδρυθέντα Κεφάλαια διαδέχονται προϋπάρχοντα Κεφάλαια Συνταξιοδοτικών Αποθεματικών, όπως στη Νορβηγία). Ως προς τις επενδύσεις, η διαφοροποίηση του επενδυτικού χαρτοφυλακίου και οι πιο εκλεπτυσμένες επενδυτικές πολιτικές συνιστούν την νέα τάση, η οποία παρέχει μεγαλύτερη ασφάλεια στις ταραχώδεις χρηματοπιστωτικές συνθήκες που επικρατούν. 5. Κεφάλαια Συνταξιοδοτικών Αποθεματικών στην ελληνική πραγματικότητα Το δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας μας δεν ξέφυγε από τις διεθνείς συγκυρίες που έχουν επισημανθεί ανωτέρωi. Αντίθετα, η θέση του δυσχεραίνεται για τον πρόσθετο λόγο ότι υπήρχε ήδη επιβάρυνσή του που ανατρέχει στο παρελθόν, εξαιτίας μη αποτελεσματικών -όπως αποδεικνύεται σήμερα- χειρισμών τόσο ως προς τις επενδύσεις των ταμείων όσο και ως προς την δομή του συστήματος και τους όρους ένταξης των ασφαλισμένων σε κάθε ταμείοii. Τα τελευταία χρόνια έχουν δρομολογηθεί προσπάθειες μεταρρύθμισης του συστήματος. Ενδεικτικά αναφέρονται οι Νόμοι 2676/1999 και 3029/2002, ενώ αποκορύφωμα αποτελεί ο πρόσφατος Νόμος 3655/2008 (ΦΕΚ 58/Α’/3-4-2008) με τίτλο «διοικητική και οργανωτική μεταρρύθμιση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και λοιπές διατάξεις», ο οποίος προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων στην κοινή γνώμη. Πρόκειται για ένα εκτενέστατο νομοθέτημα 154 άρθρων, το οποίο προώθησε ένα κύμα συγχωνεύσεων ασφαλιστικών ταμείων κύριας και επικουρικής ασφάλισης. Αν και μια αποτίμηση του Νόμου θα ήταν πρώιμη, υπάρχουν ενδείξεις ελλείψεων και ανεπαρκειών που ο δημόσιος διάλογος έχει αναδείξει τόσο πριν όσο και μετά την ψήφισή του από το ελληνικό Κοινοβούλιο. Μεγάλος αριθμός αιτήσεων προς τα δικαστήρια σχετικά με τις συγχωνεύσεις ταμείων, καθώς και αμφισβητήσεις για την αποτελεσματικότητα των ρυθμίσεων ως προς την εξοικονόμηση λειτουργικών εξόδων είναι κάποια μόνο από τα επίμαχα σημεία. Μεταξύ των άρθρων του νόμου, άξιο λόγου για την παρούσα μελέτη αποτελεί το άρθρο 149, με το οποίο συστήνεται Ασφαλιστικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης Γενεών. Αναλυτικότερα, ιδρύεται Κεφάλαιο με την επωνυμία «Ασφαλιστικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης Γενεών», το οποίο εποπτεύεται από τα Υπουργεία Οικονομίας και Οικονομικών και Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας με σκοπό τη δημιουργία αποθεματικών, για την χρηματοδότηση των κλάδων σύνταξης των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης (ΦΚΑ), από 1.1.2019 και μετά, για τη διασφάλιση των συντάξεων των νέων γενεών. Η χρηματοδότηση του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου θα γίνεται από ένα ποσοστό 10% επί των ετησίων συνολικών εσόδων από αποκρατικοποίηση Δημόσιων Επιχειρήσεων και Οργανισμών, ένα ποσοστό 4% επί των ετησίων συνολικών εσόδων από το Φ.Π.Α. και ένα ποσοστό 10% επί του συνόλου των ετησίως εισπραττομένων ποσών από κοινωνικούς πόρους από τους Φορείς, Κλάδους ή Λογαριασμούς Κοινωνικής Ασφάλισης που αναφέρονται στο άρθρο 150 του παρόντος νόμου, αρχής γενομένης  από 1.1.2009. Η αξιοποίηση (επένδυση) των κεφαλαίων του γίνεται σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3586/2007. Η διαχείριση του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου ασκείται από Ειδική Επιτροπή, η οποία είναι πενταμελής, έχει τριετή θητεία και συγκροτείται από τον Πρόεδρο, δύο εκπροσώπους του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών και δύο εκπροσώπους της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικών Ασφαλίσεων του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας. Ανατρέχοντας στα θεωρητικά δεδομένα που εκτέθηκαν στην αρχή του παρόντος, το εν λόγω Κεφάλαιο μπορεί να χαρακτηριστεί ως Κεφάλαιο Αποθεματικών Εθνικής Σύνταξης (Sovereign Pension Reserve Fund) γιατί συγκεντρώνει τα εξής στοιχεία: α) πρόκειται για αποθεματικό κεφάλαιο που σκοπό έχει την διασφάλιση των συντάξεων των νέων γενεών, δηλαδή τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του συνταξιοδοτικού μας συστήματος, διακηρύσσοντας στην ίδια του την επωνυμία τον χαρακτήρα διαγενεακής αλληλεγγύης που το διέπει β) αποσκοπεί στην χρηματοδότηση αποκλειστικά των κλάδων σύνταξης των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης, ώστε να διαφυλαχθεί η αποστολή του γ) ιδρύεται από το Κράτος δ) προβλέπεται η ενεργοποίησή του σε μεταγενέστερο χρονικό σημείο (2019) ε) δεν χρηματοδοτείται από το πλεόνασμα των εισφορών των εργοδοτών και εργαζομένων, ούτε φαίνεται να είναι βούληση του κοινού νομοθέτη η ένταξή του στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης στ) η διαχείριση του Κεφαλαίου ασκείται από Επιτροπή που έχει διυπουργική σύνθεση και δεν ανατίθεται απευθείας στους φορείς κοινωνικής ασφάλισης ή σε ανεξάρτητη εταιρία διαχείρισης κεφαλαίου Η αντίδραση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΟΚΕ) στην σύσταση του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης Γενεών διατυπώθηκε στην Γνώμηiii της για το ασφαλιστικό νομοσχέδιο, τον Μάρτιο του 2008. Η ΟΚΕ είναι κατ’ αρχήν θετική, ωστόσο αντιτίθεται γενικά στην διατήρηση των κοινωνικών πόρων ως έμμεσων φόρων υπέρ συγκεκριμένων επαγγελματικών ομάδων και προκρίνει την εξασφάλιση της βιωσιμότητας του συστήματος σε περισσότερο αναδιανεμητική βάση στα πλαίσια της ευρύτερης κοινωνικής αλληλεγγύης. Διατηρεί επιφυλάξεις και ως προς την χρηματοδότηση του Κεφαλαίου με ποσοστό επί των ετησίων συνολικών εσόδων από το Φ.Π.Α., με το αιτιολογικό ότι δεν θα πρέπει να υφίσταται σύνδεση του φόρου αυτού με την χρηματοδότηση της κοινωνικής αλληλεγγύης. Αντιπροτείνει ως έσοδο του Κεφαλαίου ένα ακόμα ποσοστό επί των εσόδων από τα φορολογικά πρόστιμα καθώς και επί των εσόδων του ΟΠΑΠ και άλλων τυχερών παιχνιδιών. Αναφορικά με το ζήτημα της διοίκησης του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης Γενεών κρίνει απαραίτητη τη συμμετοχή και εκπροσώπων των κοινωνικών εταίρων στην Ειδική Επιτροπή της παραγράφου 5 του άρθρου 149, εξασφαλίζοντας έτσι καλύτερο έλεγχο περί της ορθής διαχείρισης των πόρων. Η ιδέα ίδρυσης ενός Κεφαλαίου Αποθεματικών και στην Ελλάδα με σκοπό την χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος στο μέλλον δεν είναι καινούρια.iv Μάλιστα, έρχονται συνεχώς στο φως της δημοσιότητας προτάσεις για την θέση σε ισχύ του Κεφαλαίου. Πρόσφατα, η Εθνική Αναλογιστική Αρχή σε Έκθεση που συνέταξε για το ασφαλιστικό επισημαίνει τους κινδύνους από τα συνεχώς διογκούμενα ελλείμματα των ασφαλιστικών ταμείων και μεταξύ άλλων παρεμβάσεων προτείνει και τη λειτουργία Ειδικού Αποθεματικού, με τη θεσμοθέτηση ενός σημαντικού κοινωνικού πόρου, για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών των συνταξιοδοτικών παροχών που αναμένεται να αυξηθούν σημαντικά στο μέλλον λόγω της γήρανσης του πληθυσμούv. Η σύσταση ενός Κεφαλαίου Αποθεματικών και μάλιστα η ένταξή του σε ένα νομοθετικό κείμενο που φιλοδοξεί να μεταρρυθμίσει το εθνικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης επιφέροντας ριζικές μεταβολέςviεπιβεβαιώνει -σε πρώτο επίπεδο- τις προθέσεις του νομοθέτη. Ακολουθείται μια πρακτική, όπως αυτή των Κεφαλαίων Αποθεματικών, η οποία όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, συγκαταλέγεται στις σύγχρονες τάσεις της πλειοψηφίας των Κρατών για την αντιμετώπιση των αδυναμιών των ασφαλιστικών συστημάτων τους υπό το φως των προκλήσεων που η εποχή έχει αναδείξει. Ωστόσο, ένα χρόνο μετά την ψήφιση του Νόμου 3655/2008 δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί η νομοθετική εξουσιοδότηση που το άρθρο 149 προβλέπει. Ακόμα αναμένεται η κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας, -η οποία έπρεπε να έχει εκδοθεί έως τον Ιούνιο του 2008- στην οποία θα ορίζονται λεπτομέρειες που αφορούν στον τρόπο λειτουργίας του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου, τον τρόπο απόδοσης των πόρων του, τη διαδικασία χρηματοδότησης των φορέων και των κλάδων σύνταξης, την οικονομική οργάνωση, λογιστική λειτουργία του και την λειτουργία της Επιτροπής Διαχείρισης, καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια. Επιπλέον, δεν έχουν ακόμη οριστεί ο Πρόεδρος, τα μέλη της Επιτροπής Διαχείρισης και ο Γραμματέας με τους αναπληρωτές τους και η αποζημίωση των μελών και του Γραμματέα της Επιτροπής Διαχείρισης.vii Συνεπώς, το Ασφαλιστικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης Γενεών έχει μεν θεσπιστεί, αλλά υπολείπεται η ίδια του η λειτουργία, δηλαδή μένει γράμμα κενό! Μια-ενδεχομένως- περαιτέρω καθυστέρηση στην υλοποίησή του θέτει σε κίνδυνο και ακυρώνει την ίδια την αποστολή του Κεφαλαίου Αποθεματικών, εφόσον σε 10 μόλις χρόνια αναμένεται να ενεργοποιηθεί προκείμενου να ξεκινήσει η κάλυψη ελλειμμάτων του συστήματος μέσω των πόρων του. Όσο καθυστερεί η λειτουργία του τόσο λιγότερα χρήματα συσωρρεύονται για τον σκοπό για τον οποίο ετάχθη. Η θέσπιση του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης Γενεών θα πρέπει να συνιστά ένα από τα περισσότερα μονοπάτια διεξόδου που οφείλει να διαμορφώσει η χώρα μας για τον εξορθολογισμό του ασφαλιστικού μας συστήματος. Εξάλλου, τα περισσότερα κράτη που αντιμετωπίζουν πρόβλημα στον τομέα αυτό έχουν ακολουθήσει συνδυαστικές λύσεις, προσαρμοσμένες στα δεδομένα του συγκεκριμένου συστήματος και λαμβάνοντας υπόψη την κουλτούρα της χώρας τους. Η διεθνής χρηματοοικονομική κρίση κατέστησε επιτακτική την ανάγκη να μελετηθεί πιο σφαιρικά και με υπευθυνότητα έναντι των σημερινών αλλά και των επερχόμενων γενεών κάθε νομοθετικό μέτρο, το οποίο θα στοχεύει στην βελτίωση της βιωσιμότητας του συνταξιοδοτικού μας συστήματος. Ο σχεδιασμός της πολιτικής για το ασφαλιστικό στην χώρα μας δεν θα πρέπει να βασίζεται σε αμιγώς οικονομικά μεγέθη. Διότι, η κοινωνική ασφάλιση συνιστά πρωτίστως δικαίωμα του σύγχρονου πολίτη και πυλώνα του κοινωνικού κράτους. Η παράλληλη ανθρωπιστική προσέγγιση του ζητήματος θα προσδώσει μια διάσταση πιο ολοκληρωμένη στην χάραξη της πολιτικής για το συνταξιοδοτικό. Είναι αυτονόητο ότι ένα Κεφάλαιο Συνταξιοδοτικών Αποθεματικών δεν μπορεί να αποτελέσει αφ’ εαυτού λύση για τον γόρδιο δεσμό του ασφαλιστικού στην Ελλάδα. Ωστόσο, είναι σίγουρο ότι η αποτελεσματική λειτουργία του μπορεί να συμβάλει θετικά στην αντιμετώπιση του ζητήματος, με δύο, όμως σημαντικές παρατηρήσεις: Αφενός, για την εισαγωγή ενός Κεφαλαίου Αποθεματικών απαιτούνται πολυεπίπεδες και καλά συντονισμένες δράσεις προγραμματισμένες επί τη βάσει αξιόπιστων αναλογιστικών μελετών και κατόπιν κοινωνικού διαλόγου. Αφετέρου δε, οφείλει να στηρίζεται στην διαφανή διοίκησή του και την λογοδοσία των διαχειριστών του, ενώ απαιτείται συνέπεια στην υλοποίηση του νέου θεσμού. Πάνω απ’ όλα, όμως, απαιτείται η εκάστοτε πολιτική ηγεσία να πείσει τους πολίτες-ασφαλισμένους για την αναγκαιότητα της μεταρρύθμισης καθιστώντας τους γνώστες του προβλήματος με ειλικρίνεια κυρίως ως προς τις συνέπειες από την καθυστέρηση κάθε μεταρρυθμιστικής αντίδρασης. Γιατί η διευθέτηση του ασφαλιστικού ζητήματος έχει βαθειά πολιτικό χαρακτήρα. Ειδικά σε εποχές κρίσης (χρηματοπιστωτικής, αλλά και αξιών) σαν αυτή που διανύουμε, η διαμόρφωση πολιτικών που δεν μένουν περιχαρακωμένες στα στενά όρια του πολιτικού κόστους και σκοπιμότητας αναδύεται ως επιτακτική ανάγκη για την επίλυση πιεστικών κοινωνικών ζητημάτων, όπως το ασφαλιστικό.